A o paʻu le vevela ma ufitia le lalolagi i se palanikeke o le kiona, atonu e taumānatu se tasi: pe faʻaauau pea ona tuʻu fuamoa e manulele i masina o le taumalulu? O le tali i lenei fesili e eseese e faalagolago i le ituaiga o manulele ma a latou fetuunaiga tulaga ese e ola ai i siosiomaga malulu.
O le tele o ituaiga o manulele e faimalaga atu i tau mafanafana i le taimi o le taumalulu, lea e mafai ai ona latou maua le tele o meaʻai ma tulaga lelei o le ofaga. O nei manu felelei e masani lava ona tuʻuina a latou fua i masina o le tautotogo ma le taumafanafana, faʻaaoga lelei aso uumi ma le vevela o le vevela.
Ae ui i lea, o loʻo i ai nisi o manulele e filifili e tumau i vaega malulu i le taumalulu atoa. O nei manulele malolosi ma maufetu ua iai ni ta'iala fa'apitoa e feagai ai ma tulaga malulu. E mafai ona latou fauina ni ofaga fa'amama pe su'e ni nofoaga malu e mafai ona latou mafanafana ai. I nei tulaga, e mafai ona faʻaauau pea ona tuʻu fuamoa e manulele i masina o le taumalulu.
E taua le matauina o fuamoa e tuu i le taumalulu e feagai ma se tulaga sili atu ona lamatia o le le ola ona o le leaga o le tau. O le maualalo o le vevela ma le leai o ni mea'ai e faigata ai ona ola moa. Ae ui i lea, o nisi ituaiga o manulele ua fetuutuunai i nei luitau ma ua mafai ona tausia lelei a latou tama e oo lava i masina sili ona malulu o le tausaga.
I le faaiuga, e ui o le tele o ituaiga o manulele e le masani ona tuʻu fuamoa i le taumalulu, e iai tuusaunoaga i lenei tulafono. O nisi o manulele ua latou faia ni auala tulaga ese e ola ai ma fanafanau i siosiomaga malulu. O nei manulele o loʻo faʻaauau pea ona maofa i tatou i lo latou gafatia e fetuunai ma olaola i le feagai ai ma faigata.
Manulele ma a latou Uiga Faamoega
O manu felelei o ni meaola mataʻina e faʻaalia le tele o masaniga faʻanofo. O nei amioga uiga ese e mautinoa ai le ola o latou ituaiga ma e manaia le suʻesuʻeina.
E tele ituaiga o faamoega manulele, e tofu ma ona uiga. O nisi manulele e fausia ni ofaga lapopoa e faaaoga ai mea eseese, a o isi e fai ni ofaga faigofie e faaaoga ai ni nai lala.
O se tasi ituaiga faamoega masani o le faamoega ipu, lea e fausia e ala i le lalagaina faatasi o lala laiti, mutia, ma isi mea o le laau. O lenei ituaiga faamoega e maua ai se siosiomaga saogalemu ma le mafanafana mo fuamoa ma ofaga.
O le isi ituaiga o faamoega o le ofaga lua, lea e fausia i totonu o se laau omo, ofaga o manu felelei, po o se fausaga na faia e tagata e pei o se fale manulele. O faamoega o le lua e maua ai le puipuiga sili mai manu feʻai ma elemene.
O nisi o manulele o ni fafaga i eleele, o lona uiga latou te fauina o latou ofaga i luga o le eleele. O nei faamoega e masani lava o ni paʻu faigofie i le palapala poʻo le mutia, faʻapipiʻiina i fulu poʻo isi mea vaivai. O faamoega eleele e mafai ona maua i le tele o nofoaga e nonofo ai, e amata mai i mutia matala i nofoaga togavao.
O isi manulele, e pei o ituaiga o tofē, e manaʻo e fai o latou ofaga i luga o papa papa poʻo foliga papa. O nei faamoega e mafai ona manaia tele, faatasi ai ma nisi o manulele o loʻo ofaga i luga o tofē o loʻo fauina ni fausaga tetele e faia i laau.
E taua le maitauina e le o manulele uma e fausia ni ofaga. O nisi o manulele, e pei o le cuckoo, e tuʻu a latou fua i ofaga o isi ituaiga o manulele, ma tuʻu ai le tiute o le tausia aʻe o a latou tama i tagata e le masalomia.
Ole taimi ole faamoega e eseese ile ituaiga o manulele ma e masani ona a'afia ile tulaga e pei ole maua o mea'ai ma tulaga ole tau. E ui o le tele o manulele e manaʻo e ofaga i le taimi o le tautotogo ma le taumafanafana, o nisi o meaola e mafai ona amata faʻatupu i le amataga o le taumalulu.
O masaniga fa'amoega a manufelelei o se fa'amaoniga lea o lo latou fa'ata'ita'i mata'ina ma le fa'ata'atia. E ala i le malamalama ma le talisapaia o nei amioga, tatou te maua ai se talisapaia sili atu mo le eseesega ma le lavelave o le lalolagi avian.
Ituaiga faamoega | Faataitaiga Ituaiga |
---|---|
faamoega ipu | Robin, Pese Sparrow |
Cavity ofaga | Woodpecker, Bluebird |
faamoega eleele | Killdeer, Plover |
faamoega papa | Peregrine Falcon, Common Murre |
Aafiaga ole Tau ile Fa'atupu Manulele
O le tau e iai sona sao taua i le fuafuaina o le manuia o le fanauina o manulele. O ituaiga manulele eseese ua fetuutuunai i tau patino ma fa'alagolago i nisi o fa'ailoga si'osi'omaga e fa'atupu manuia ai.
O le vevela ma le ao o ni mea taua e lua e a'afia ai le toe gaosia o manulele. A o faasolo ina umi ma mafanafana aso i le tautotogo, o le tele o ituaiga o manulele e amata a latou vaitau faʻaleleia. O le faateleina o le malamalama o le ao e mafua ai suiga o le hormonal i manulele, ma mafua ai ona latou faia amioga faauoga ma fausia ni ofaga.
Ae ui i lea, o tulaga ogaoga o le tau e pei o lamala poʻo afa tetele e mafai ona faʻalavelaveina le faʻaleleia o manulele. Mo se faʻataʻitaʻiga, o taimi uumi o le vevela ma le vevela o le tau e mafai ona faʻaitiitia ai le maua o iniseti, o se meaʻai taua mo le tele o ituaiga o manulele. O lenei utiuti o mea'ai e mafai ona o'o atu ai i le fa'aititia o le fa'ato'aga manuia ma e o'o lava i le fa'aitiitia o le faitau aofa'i.
E le gata i lea, o suiga o le tau e mafai ona suia ai le taimi o mea tau vaitau. O le vevela o le vevela e mafai ona fuga vave ai laau, faʻalavelaveina le taimi faʻatulagaina o femalagaiga o manulele ma le maua o iniseti mo le fafagaina o a latou fanau.
O nisi ituaiga o manulele ua fetuunai e tuʻu a latou fua i le taumalulu, faʻaaoga lelei le tau malulu poʻo le maua o meaʻai. Ae ui i lea, o nei fetuutuunaiga e patino i nisi ituaiga o manulele ma e le masani ai i manulele uma. O le tele o ituaiga o manulele e fiafia e fafaga i le tautotogo ma le taumafanafana pe a tele meaʻai.
O le Tau | A'afiaga i le Fa'atupuina o Manulele |
---|---|
māfanafana | O le maualuga o le vevela e mafai ona aʻafia ai le metabolism o manulele ma le maualuga o le malosi, e aʻafia ai lo latou gafatia e toe gaosia. |
māmā | O suiga ile umi ole ao e afua ai suiga ole hormonal e amata ai amioga fa'afailele. |
Tulaga ogaoga o le tau | O lamala po'o afā tetele e mafai ona fa'alavelaveina le maua o mea'ai ma nofoaga e teu ai, ma fa'aititia ai le manuia o le fa'ato'aga. |
Suiga o le tau | Suia le taimi o mea e tutupu i le vaitau, e a'afia ai le maua o mea'ai e mana'omia mo le toe gaosia manuia. |
I le faaiuga, o le tau e iai sona aafiaga taua i le toe gaosia o manulele. O le vevela, malamalama o le ao, mea leaga o le tau, ma suiga o le tau o loʻo i ai uma lava se sao i le fuafuaina o le faʻaleleia o le manuia ma le faʻateleina o le faitau aofaʻi i ituaiga o manulele. O le malamalama i nei a'afiaga e taua tele mo taumafaiga fa'asao ma le puleaina o le faitau aofa'i o manulele i se suiga o le tau.
Fetuunaiga mo Faamoega o le Tau malulu
E tele fetuutuunaiga na fa'atupuina e manulele e ola ai ma olaola i tulaga malulu o le tau. O nei fetuunaiga e mafai ai ona latou faʻaauau le ofaga ma toe faʻaleleia e oʻo lava i masina malulu.
O se tasi fetuunaiga taua o le insulation. E tele fulu o manulele e maua ai se puipuiga lelei mai le malulu. E maileia e nei fulu le ea latalata i le tino o le manulele, ma maua ai se vaega o le mafanafana. O nisi ituaiga o manulele e iai fo'i fulu fa'apitoa e maua ai le fa'amalu fa'aopoopo.
O le isi fetuutuuna'iga o le mafai lea ona su'e pe faia ni nofoaga malutaga. O manulele e tomai i le suʻeina o nofoaga puipuia, e pei o lua o laʻau, vao mafiafia, poʻo ni fausaga e faia e tagata e pei o fale manulele. O nei nofoaga malu e puipuia ai i latou mai matagi malolosi ma fesoasoani e faatumauina se vevela e fai si mautu.
E le gata i lea, o nisi o manulele o loʻo faʻapipiʻi faʻatasi i le taimi o le taumalulu. O lona uiga o le tele o manulele o le a fefaʻasoaaʻi se faamoega masani, faʻapipiʻi faʻatasi e mafanafana. O lenei amio e fa'atuputeleina ai le vevela o le tino ma fa'ataga ai manu felelei e fa'asaoina le malosi.
E maualuga atu fo'i fua fa'atatau o le metabolic i le tau malulu e fa'atupuina ai le vevela o le tino. Latou te 'aina le tele o mea'ai e fa'afetaui ai lo latou mana'omia o le malosi. O le tele o ituaiga o manulele e faalagolago i meaʻai masani e pei o vine, fatu, ma iniseti, ia e tele i le taumalulu ma maua ai meaʻai talafeagai.
O le mea mulimuli, o nisi o manulele e iai suiga fa'apitoa e fa'amafanafanaina ai a latou fuamoa i le taimi o le fa'atupu. Mo se fa'ata'ita'iga, o nisi ituaiga o manulele atonu e iai ni pa'u, o vaega ia o le pa'u o le manava e mafai ona tu'u sa'o le vevela o le tino i fuamoa. E fesoasoani lea i le faatumauina o le vevela sili ona lelei mo le tuputupu aʻe o pepe.
I le fa'ai'uga, ua faia e manulele ni fetuutuuna'iga eseese mo le fa'amoega o le tau malulu. O nei fetuutuuna'iga e aofia ai le fa'a'ese'esega, su'eina o nofoaga malutaga, fa'aputuga fa'alaua'itele, fa'atuputeleina fua ole metabolic, ma faiga fa'apitoa fa'amafanafana fuamoa. O nei ta'iala e mafai ai e manulele ona tausia lelei a latou tama e oo lava i tulaga faigata o le taumalulu.
Manulele Femalagaa'i ma Fa'atosina Fa'a-Taimi
O le tele o ituaiga o manulele ua fetuutuunai i suiga o le tau e ala i le faimalaga atu i itulagi eseese i masina o le taumalulu. O nei manulele femalagaaʻi e malaga mamao e suʻe nofoaga talafeagai e faʻaleleia ai ma sili atu le tele o meaʻai. O le faʻagasologa o femalagaiga e le gata ina faʻamalosia e le manaʻoga e maua ni tulaga talafeagai mo le ola, ae faʻapea foi mo le faʻaleleia.
O se tasi o mafuaaga autu e feoai ai manulele o le faʻaaogaina lea o le tele o meaʻai i nofoaga eseese. A oo i le tau mālūlū, e tau utiuti meaʻai i o latou nofoaga e fafaga ai, ma e tatau i manulele ona faimalaga atu i isi itulagi e suʻe se sapalai e sili atu ona faatuatuaina. E mafai e manu felelei ona siaki suiga i mea'ai avanoa ma fetuutuuna'i a latou auala e tusa ai.
O le fa'atupuina o vaitau e feso'ota'i vavalalata ma fa'asologa o femalagaiga a manulele. O manufelelei nei e fa'atulagaina le vaitau o le fa'ato'aga ma le maua o mea'ai ma le tau e sili ona talafeagai mo le tausiga o a latou tama. E ala i le faimalaga atu i itulagi eseese, e mafai ona latou faʻamautinoa latou te maua le avanoa i punaoa sili ma tulaga mo le faʻaleleia lelei.
Migration | fanafānauga |
---|---|
Femalaga'i e su'e mea'ai | Taimi fa'atupuina ma le maua o mea'ai |
Malaga mamao | Femalaga'i i nofoaga talafeagai e fa'afaileleina ai |
Su'esu'eina suiga o mea'ai | Iloiloina tulaga o le tau mo le tausiaina o talavou |
I le aotelega, o manu felelei ua fausia se faiga faʻapitoa o femalagaiga ma faʻatoʻaga e mafai ai ona latou ola ma olaola i siosiomaga eseese. O lo latou gafatia e fetuutuunai i suiga o tulaga ma fetuutuunai a latou amio e tusa ai o se molimau i le maoae o le maufetuuna'i ma le fetuutuunai o nei meaola ofoofogia.
Manulele e faamoega i le tausaga atoa
E ui o le tele o manu felelei e feoaʻi i masina o le taumalulu, ae o loʻo i ai nisi o loʻo nonofo moni i o latou nofoaga faʻatoʻaga i le tausaga atoa. O manu felelei nei e fetaui lelei i tulaga faigata o le taumalulu ma ua faʻaleleia auala e ola ai ma manuia.
O se tasi o faʻataʻitaʻiga o se manulele e ofaga i le tausaga atoa o le Northern Cardinal. O lenei manulele mumu mumu o se vaaiga masani i le tele o tuafale ma togalaau i le gasologa o le tausaga. E ui lava i le malulu o le tau, e mafai e le Northern Cardinal ona tatalia le vevela ma faʻaauau pea ona fausia ni ofaga ma tausia aʻe i le taimi o le taumalulu. O latou ofaga e masani ona natia i vao mafiafia ma laau, e maua ai le puipuiga mai elemene.
O le isi manulele e ofaga i le tausaga atoa o le American Goldfinch. O tama'i manulele samasama ia e lauiloa i o latou fulufulu pupula, aemaise lava i le vaitau o le fa'ato'aga. O le American Goldfinch o se tagata e 'ai fatu ma e mafai ona maua meaʻai e oʻo lava i masina malulu. Latou te fauina o latou ofaga i le taufaaiuiuga o le tau mafanafana, e masani lava i laau talatala po o isi laau uumi, ma tausia a latou tama pe a pa'ū le vevela.
O le Black-capped Chickadee o se isi manulele e tumau i lona nofoaga faamoega i le taumalulu atoa. O nei manulele laiti, malolosi e masani ona maua i togavao ma nofoaga i le taulaga. Latou te fauina o latou faamoega i totonu o laʻau, e faʻaaoga ai le limu, fulufulu, ma isi mea vaivai e fausia ai se siosiomaga mafanafana mo a latou fuamoa ma tamaiti. Ua atiina ae foi e le Black-capped Chickadee le malosi e faaitiitia ai le vevela o lona tino i po malulu malulu, faasaoina le malosi ma mautinoa le ola.
O isi manulele e ofaga i tausaga taʻitasi e aofia ai le House Sparrow, Blue Jay, ma Carolina Wren. O nei manulele taʻitasi e iai a latou lava fetuunaiga tulaga ese e mafai ai ona latou olaola i masina o le taumalulu. E ala i le filifili e nonofo i o latou nofoaga faamoega ma faʻaauau ona fanafanau, o nei manulele e faʻamautinoa le ola o a latou ituaiga ma saofagā i meaola eseese o latou faʻalapotopotoga.
Taua o le Malamalama i Faiga Fa'anofo Manu
O le malamalama i mamanu fa'anofo manu e taua mo le a'oa'oina atili e uiga i amioga ma le si'osi'omaga o manulele. E ala i le suʻesuʻeina o latou masaniga faʻanofo, e mafai ai e saienitisi ma tagata fiafia manu ona maua ni faʻamatalaga taua i vaega eseese o le ola avian.
O se tasi o mafua'aga autu e taua ai le malamalama i mamanu fa'anofo manu ona e mafai ona maua ai fa'amatalaga e uiga i le fa'atupuina manuia ma le fa'ateleina o le faitau aofa'i. E ala i le mataituina o nofoaga o faamoega ma le matauina o le aofaʻi o fuamoa e faʻataʻoto, le aofaʻi o tamaʻi manu e lele manuia, ma le manuia atoa o le faʻaleleia o se ituaiga o manulele, e mafai e tagata suʻesuʻe ona iloilo le soifua maloloina ma le malosi o le faitau aofaʻi o manulele.
E lē gata i lea, e mafai fo'i ona fa'ailoa mai fa'amatalaga taua e uiga i le tulaga lelei o nofoaga ma suiga o le si'osi'omaga. Mo se fa'ata'ita'iga, o suiga i le taimi e fai ai fa'amoega e mafai ona fa'ailoa mai ai suiga o le tau, e pei o tautotogo muamua po'o le tuai o tau malulu. O le malamalama i nei suiga e mafai ona fesoasoani i tagata su'esu'e ma tagata fa'asao e iloa ai nofoaga e ono lamatia ma fausia ni ta'iala e puipuia ai le faitau aofa'i o manulele ma o latou nofoaga.
E ala i le malamalama i mamanu fa'anofo manu, e mafai ai fo'i ona tatou a'oa'o atili e uiga i amioga fa'apitoa ma fetuutuuna'iga. E eseese ituaiga o manu felelei e eseese a latou faiga faamoega, e amata mai i le faamoega nofo toatasi i le au faifaato'aga colonial. O nisi o manulele e fausia ni ofaga lapopoa, ae o isi e faʻaogaina fausaga o loʻo iai poʻo ni lua. O le su'esu'eina o nei fa'ata'ita'iga e mafai ona maua ai ni fa'amatalaga i le tulaga fa'alesiosiomaga ma amioga a manu eseese.
E le gata i lea, o le malamalama i mamanu faʻanofo manu e mafai foi ona iai ni faʻaoga aoga. Mo se faʻataʻitaʻiga, pe a fuafuaina ni galuega faufale poʻo le faʻatinoina o faiga faʻatautaia o fanua, o le malamalama i masaniga faʻafefe o manulele e mafai ona fesoasoani e aloese mai le faʻalavelave poʻo le faʻaleagaina o nofoaga taua. E mafai ona fa'aitiitia ai a'afiaga leaga i le faitau aofa'i o manulele ma saofagā i le fa'asaoina o meaola eseese.
I le fa'ai'uga, o le malamalama i mamanu fa'anofo manu e taua tele mo su'esu'ega fa'asaienisi, taumafaiga fa'asao, ma le malamalama lautele o le si'osi'omaga o manulele. E ala i le su'esu'eina o uiga faamoega a manufelelei, e mafai ai ona tatou maua ni fa'amatalaga i le manuia o le fa'ato'aga, fa'atuputeleina o le faitau aofa'i, tulaga lelei o nofoaga, ma fetuutuuna'iga fa'apitoa. O lenei malamalama e taua tele mo le puipuia ma le faʻasaoina o le faitau aofaʻi o manulele ma o latou nofoaga.